Kwas hialuronowy – Właściwości i przeciwwskazania. Jak stosować?

Kwas hialuronowy to makrocząsteczka, występująca w organizmie człowieka oraz licznych organizmach zwierzęcych. Substancja ta jest samodzielnie wytwarzana przez nasze ciało, jednak z wiekiem jego produkcja spada, dlatego warto pomyśleć o dostarczaniu go z zewnątrz. Kwas hialuronowy pełni w naszym ciele wiele różnych funkcji, a jego najważniejszą właściwością jest zdolność do wiązania cząsteczek wody. Z tego oraz innych powodów składnik ten znalazł szerokie zastosowanie w zakresie pielęgnacji skóry i w dzisiejszych czasach powszechnie wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym i medycznym. Czym jest kwas hialuronowy, jakie są jego właściwości i kto powinien go stosować?

Kwas hialuronowy – co to jest?

Kwas hialuronowy w organizmie człowieka występuje naturalnie w postaci soli sodowej (hialuronian sodu). Jego najwyższe stężenie znajduje się w skórze, mazi stawowej oraz ciele szklistym oka. Jest to również jeden ze składników płynów ustrojowych i tkanki łącznej, a także występuje w roli budulca naczyń krwionośnych.

Dawniej kwas hialuronowy pozyskiwany był z grzebieni kogucich lub pępowiny płodu, aktualnie wytwarza się go z wykorzystaniem modernistycznych metod w procesach biotechnologicznych. Ze względu na swoje lekko sprężyste właściwości, kwas hialuronowy stanowi substancję podstawową skóry właściwej oraz powięzi, jak również większości podłoży płynnych. Jest to biopolimer o właściwościach silnie hydrofilowych, co oznacza, że może być wykorzystywany jako substancja nawilżająca, zapewniająca skórze odpowiednie nawodnienie i pomagająca je utrzymać. Dodatkowo kwas hialuronowy działa niczym sito, ograniczające dostanie się patogenów, białek oraz proteaz. Pobudza proliferację fibroblastów, a dostarczany z zewnątrz, pełni też rolę induktora syntezy endogennego kwasu hialuronowego, kolagenu oraz elastyny. Jednym z zadań tego związku jest ochrona przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, a wraz z tym hamowanie procesów starzenia się skóry.

Choć kwas hialuronowy jest produkowany w organizmie człowieka, z wiekiem tempo jego wytwarzania spada, co wiąże się ze zmniejszeniem ilości tej substancji. U osób po 80 roku życia produkcja kwasu hialuronowego zanika całkowicie. Już pierwsze oznaki starzenia się mogą być przesłanką do dostarczania substancji z zewnątrz w postaci suplementów diety i kosmetyków, gdyż takie działanie może spowolnić tempo postępowania zmian, związanych z wiekiem.

Czytaj również: Aktualne opinie Holisten – Oszustwo?

Kwas hialuronowy – historia i budowa

Kwas hialuronowy po raz pierwszy został wyizolowany w 1934 roku z ciała szklistego oka krowy. Dokonał tego amerykański naukowiec Karl Meyer. Nazwa HA (Hyaluronic Acid) zaczerpnięta została z greckiego słowa hylaos, w tłumaczeniu oznaczającego „szklisty”. Wzięło się to z tego, że kwas hialuronowy przypomina przezroczystą substancję o gęstej konsystencji. Przez ostatnie 30 lat HA wykorzystywany jest w medycynie między innymi w chirurgii oka, wspomaganiu gojenia się ran, pourazowej regeneracji tkanek czy też do leczenia stawów. Od 1980 kwas hialuronowy stał się bardzo popularny w przemyśle kosmetycznym, gdyż uważany jest za jedną z najlepszych substancji odmładzających i ujędrniających skórę.

Kwas hialuronowy jest liniowym sacharydem, jednym z glikozoaminoglikanów (GAGs), stanowiących główne komponenty macierzy pozakomórkowej wszystkich tkanek. Glikozoaminoglikany występuję w formie heteroolisacharydów, ułożonych naprzemiennie z dwusacharydowych jednostek. W pojedynczym łańcuchu kwasu hialuronowego znajduje się od 20 nawet do 200 takich sekwencji, połączonych ze sobą wiązaniami glikozydowymi.

Kwas hialuronowy wyróżnia się od innych glikozoaminoglikanów tym, że nie tworzy żadnych kompleksów z białkami, przez co nie znajdziemy go w składzie proteoglikanów, choć reaguje z nimi w sposób niekonwalencyjny, tworząc agregaty proteoglikanów. Kwas ten nie posiada reszt siarczanowych, ale ma charakter polianionowy ze względu na dużą zawartość reszt karboksylowych.

W warunkach fizycznych w tkankach kwas hialuronowy występuje w postaci soli sodowej (hialuronianu sodowego). Związek ten ma duże znaczenie dla ciała człowieka i choć głównie znany jest ze swoich właściwości kosmetycznych, ma również bardzo duży potencjał w zakresie wspomagania procesów regeneracyjnych.

Kwas hialuronowy – właściwości

W ludzkiej skórze kwas hialuronowy wraz z kolagenem wchodzi w skład skóry. Aż połowa HA, znajdującego się w ludzkim organizmie zlokalizowana jest właśnie w skórze i przestrzeni komórkowej.

Wśród najważniejszych funkcji kwasu hialuronowego wyróżniamy:

  • zapewnienie odpowiedniego nawilżenia skóry – jedna z cząsteczek kwasu hialuronowego może wiązać nawet do 250 cząsteczek wody;
  • utrzymanie odpowiedniej struktury i funkcji ciałka szklistego oka; kwas hialuronowy zapewnia lepkość i sprężystość ciałka, a także współtworzy łzy;
  • stanowi główny składnik płynu stawowego – dzięki zdolności do wchłaniania i wiązania wody, HA może zapewniać sprężystość chrząstki stawowej. To właśnie ta substancja warunkuje lepko – sprężyste właściwości płynu stawowego i odpowiada za ruchomość stawów;
  • wspomaga procesy regeneracyjne, sprzyja gojeniu się ran, oparzeń i wrzodów skóry.

Dodatkowo do właściwości kwasu hialuronowego warto zaliczyć jego udział w koagulacji, czyli przyspieszaniu tworzenia fibryn oraz wzmacnianie włóknika. Substancja ta ma pewien wpływ na poprawne funkcjonowanie strun głosowych, wykazuje także działanie bakteriostatyczne. Hialuronian sodu o dużych cząsteczkach wykazuje właściwości przeciwzapalne, immunosupresyjne i antyoksydacyjne, zaś ten o mniejszych cząsteczkach ma zdolności pozapalne i pobudza kolejne etapy odpowiedzi immunologicznej.

Syntetyczny kwas hialuronowy stosowany jest głównie w celu poprawy kondycji skóry oraz stawów. Warto wiedzieć, jak wygląda produkcja takiego kwasu, a także jakie są jego rodzaje.

Kwas hialuronowy – proces wytwarzania

Biosynteza kwasu hialuronowego zachodzi na wewnętrznej stronie błony plazmatycznej bakterii oraz komórek eukariotycznych. Katalizatorem są enzymy o nazwie syntazy hialuronianowe. Synteza przeprowadzana jest jednocześnie z nieustanną degradacją, za sprawą głównie hialuronidaz. Szybkość rozpadu zależna jest od miejsca występowania hialurnionianu. Czas trwałości związku w skórze to ok. 12 godzin, a HA, znajdującego się w chrząstkach, do 3 tygodni.

Badania wykazały, że w organizmie dorosłego człowieka o masie 70 kilogramów znajduje się ok. 15 kilogramów kwasu hialuronowego w formie hialuronianu sodu. Jednak aż 1/3 tej ilości usuwana jest każdego dnia i zastępowana nowymi cząsteczkami. Jak widać, kwas hialuronowy sam w sobie nie jest związkiem bardzo trwałym, a więc jego produkcja w naszym ciele musi być dość intensywna. Kiedy zaczyna spadać, chcąc zahamować procesy wiotczenia skóry, powstawania zmarszczek czy degradacji stawów, należy pomyśleć o suplementacji tego związku.

W celach medycznych stosowany jest głównie kwas hialuronowy pochodzenia ksenogenicznego. Sposób jego otrzymywania w niedalekiej przeszłości stanowiło przede wszystkim wyizolowanie kwasu z tkanek zwierzęcych: grzebieni kogucich, pępowiny, gałek ocznych kręgowców czy skóry rekina. Tak uzyskane cząsteczki kwasu miewały jednak często pewne wady, np. mogły okazać się zanieczyszczone substancjami, znajdującymi się w pobieranych tkankach, takimi jak białka, kationy metali czy pozostałości kwasów nukleinowych. Wiązało się to ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia reakcji alergicznych lub osłabienia właściwości HA podczas stosowania.

Aktualnie coraz częściej stawia się więc na tworzenie kwasu hialuronowego z niektórych szczepów bakterii. Po raz pierwszy otrzymano ten związek z bakterii chorobotwórczych o nazwie Streptococcus. W założeniu jednak w procesach biotechnologicznych nie powinno się wykorzystywać drobnoustrojów patogenowych, dlatego obecnie korzysta się z tych, które takiego działania nie wykazują, np. Streptococcus equi i Streptococcus equi zooepidemicus. Pod kątem wykorzystania do tworzenia HA bada się również bakterie Bacillus subtilis, których hodowla jest znacznie mniej problemowa. Jeżeli testy wyjdą pozytywnie, znacznie ułatwiłoby to pozyskiwanie kwasu hialuronowego w celach medycznych i kosmetycznych.

Rodzaje kwasu hialuronowego

Kwas hialuronowy dzielimy na grupy ze względu na wielkość cząsteczek i długość łańcucha. Warto wiedzieć, iż masa cząsteczkowa kwasu ma znaczenie dla jego właściwości i funkcji. Wyróżnia się trzy główne rodzaje kwasu hialuronowego:

  • małocząsteczkowy kwas hialuronowy (LMW-HA) – charakteryzuje się masą cząsteczkową od 5 do 20 kDa (kilodantonów) – wykazuje zdolność do wnikania w głębsze warstwy skóry, nawilżając ją od środka;
  • średniocząsteczkowy kwas hialuronowy (MMW-HA) – ma masę cząsteczkową między 100 a 300 kDa – silnie nawilża zewnętrzną warstwę naskórka;
  • wielkocząsteczkowy kwas hialuronowy (HMW-HA) – o masie cząsteczkowej między 1000 a 1400 kDa – ma zdolność do utrzymywania się na skórze, tworząc tzw. film, który chroni przed utratą wody.

Kwas hialuronowy – działanie i zastosowanie

Kwas hialuronowy znany jest przede wszystkim ze swoich silnych właściwości higroskopijnych. W wodnym środowisku cząsteczki kwasu mogą zwiększać swoją objętość nawet 1000 razy, przy czym jedna cząsteczka HA ma zdolność wiązania nawet do 250 cząsteczek wody. Można to zobrazować, wyobrażając sobie kwas hialuronowy jako gąbkę, które wiąże wilgoć w skórze. To właśnie ta właściwość sprawiła, że związek ten stał się jedną z najczęściej stosowanych substancji w kosmetyce, zwłaszcza w produktach o działaniu nawilżającym, odmładzającym i ochronnym. Ze względu na różne działanie kwasu hialuronowego o poszczególnych masach cząsteczek, jeden kosmetyk może zapewniać wielokierunkowe właściwości dla skóry, wnikając w jej głąb, jak również tworząc na jej powierzchni ochronny film.

Kwas hialuronowy to składnik, który znalazł swoje miejsce w medycynie estetycznej. Jest on wykorzystywany bardzo często do różnego rodzaju wypełnień, których zadaniem jest nadanie skórze jędrności czy likwidacja widoczności zmarszczek.

Nie można zapominać o zastosowaniu kwasu hialuronowego w medycynie. Głównymi działami tej dziedziny, w których stosuje się ten związek, są urologia, chirurgia ogólna oraz ortopedia. Badania pokazują, iż HA wykazuje skuteczność w leczeniu refluksu pęcherzowo – moczowego – schorzenia, które dość często występuje u dzieci, prowadząc do regularnych zakażeń pęcherza moczowego.

W ginekologii kwas hialuronowy znalazł zastosowanie przy powiększaniu i uwypuklaniu punktu G oraz odmładzaniu okolic intymnych.

Kwas hialuronowy stosowany jest również w neurologii. W tym przypadku wykorzystuje się jego indukowaną formę, wykazującą zdolność indukcji i regenerowania nerwów, co sprzyja ich lepszemu funkcjonowaniu. Pewne źródła donoszą, że kwas hialuronowy może być stosowany w hamowaniu wirusa opryszczki, jeżeli będzie stosowany na obszarze nabłonka, zniszczonego przez działanie wirusa.

W niektórych przypadkach kwas hialuronowy może zmniejszać toksyczne działanie leków oraz zwiększać ich efekt terapeutyczny. U chorych na AIDS, u których doszło do zniszczenia tkanki podskórnej, stosowanie HA pozwoliło na jej uzupełnienie aż w 87%. Kwas wykorzystywany jest w plastrach i maściach na blizny, gdyż sprzyja regeneracji tkanek, a jednocześnie wykazuje efekt przeciwświądowy na blizny przerostowe.

W dermatologii preparaty z kwasem hialuronowym mogą przyczynić się do cofania zmian trądzikowych i redukcji blizn potrądzikowych. Nowe badania uwzględniają także użycie tego składnika do leczenia ran pooparzeniowych.

Kwas hialuronowy na stawy

Kwas hialuronowy stanowi podstawowy składnik mazi stawowej. Jego produkcja zachodzi w obrębie chrząstek, a następnie przechodzi do torebki stawowej. Mniej więcej po ukończeniu 25 roku życia synteza kwasu hialuronowego spada, a deficyty tego składnika mogą prowadzić do problemów z ruchomością stawów i dolegliwości bólowych w ich obrębie. Warto więc stosować preparaty z kwasem hialuronowym w celu zmniejszenia degradacji stawów oraz zwiększenia ich ruchomości i elastyczności.

Kwas hialuronowy – przeciwwskazania

Najczęściej przyjmowanie dużych dawek kwasu hialuronowego odbywa się w gabinetach kosmetycznych w trakcie zabiegów, gdy wstrzykuje się związek w ciało. W postaci zastrzyków stosuje się często również kwas hialuronowy w celu poprawy kondycji stawów.

Zabiegi z kwasem hialuronowym nie są zalecane:

  • u kobiet w ciąży i karmiących piersią;
  • przy chorobach nowotworowych;
  • w przypadku zaburzeń pracy tarczycy;
  • jeżeli występuje nadwrażliwość na składniki wstrzykiwanych preparatów;
  • osobom, mającym problemy z krzepliwością krwi;
  • przy występowaniu opryszczki i stanów zapalnych skóry.

Mniej przeciwwskazań dotyczy przyjmowania tabletek z kwasem hialuronowym. Tych nie zaleca się głównie kobietom w ciąży i karmiącym, jak również w trakcie jakichkolwiek infekcji oraz cierpiącym na choroby autoimmunologiczne. Osoby, wykazujące nadwrażliwość na kwas hialuronowy lub jakikolwiek inny składnik proponowanych preparatów, powinny zachować szczególną ostrożność lub całkowicie zrezygnować z suplementacji.

Preparaty z kwasem hialuronowym – dla kogo? Stosowanie

Kwas hialuronowy w kosmetykach wykazuje raczej łagodne działanie, dlatego może być stosowany także przez osoby ze skórą wrażliwą. Preparaty na skórę z kwasem hialuronowym polecane są szczególnie:

  • jako element profilaktyki przeciwstarzeniowej, zarówno u osób starszych, jak i młodszych osób dorosłych;
  • do pielęgnacji skóry suchej i odwodnionej;
  • do skóry, narażonej na działanie promieni słonecznych oraz innych szkodliwych czynników zewnętrznych, które mogą naruszać barierę lipidową skóry;
  • kobietom w trakcie menopauzy, narażonym na zmniejszenie wilgoci w skórze;
  • osobom, przebywającym często w pomieszczeniach klimatyzowanych lub ogrzewanych;
  • do pielęgnacji okolic oczu, także u osób młodych, zwłaszcza jeżeli spędzają wiele godzin przed komputerem.

Według ekspertów kosmetyki z kwasem hialuronowym zapewniają następujące efekty:

  • wygładzają strukturę skóry;
  • redukują drobne zmarszczki;
  • poprawiają właściwości ochronne skóry;
  • zmniejszają podatność na podrażnienia;
  • poprawiają napięcie i elastyczność skóry;
  • przywracają blask;
  • likwidują cienie pod oczami.

Suplementy diety z kwasem hialuronowym na stawy

Preparaty z kwasem hialuronowym, których zadaniem jest zwiększenie elastyczności stawów, dostępne są najczęściej w postaci żelu, maści lub płynu. W cięższych przypadkach stosuje się też zastrzyki. Oczywiście nie można zapominać o najbardziej popularnej postaci, czyli kapsułkach.

Suplementy z kwasem hialuronowym na stawy zalecane w celach profilaktyki zdrowia i ochrony stawów, jak również w chorobach zwyrodnieniowych czy też po urazach. Kwas hialuronowy na stawy może zmniejszać dolegliwości narządu ruchu, związane z procesami starzenia.

Kwas hialuronowy – cena i gdzie kupić?

Cena kwasu hialuronowego w dużej mierze zależy od postaci, w jakiej będziemy składnik dostarczać. Najpopularniejsze są kosmetyki z zawartością kwasu hialuronowego i takie preparaty występują w cenach od kilkunastu nawet do kilkuset złotych, w zależności od producenta, stężenia kwasu hialuronowego, jak i samej formy kosmetyku. Na rynku znajdziemy serum do twarzy z kwasem hialuronowym, kremy przeciwstarzeniowe czy kremy pod oczy. Każdy z tych produktów może być dostępny w innej cenie.

Podobnie jest z zakupem maści, żelu czy tabletek z kwasem hialuronowym na stawy. Tutaj również ceny bywają różne.

Suplementy diety oraz preparaty z kwasem hialuronowym znajdziemy w aptekach, sklepach medycznych czy sklepach z suplementami. Kwas hialuronowy w celach medycznych podawany jest zazwyczaj w formie zastrzyków, które są zlecane przez lekarza. Zabiegi z medycyny estetycznej z kwasem hialuronowym to w większości również koszt kilkuset złotych.

Kwas hialuronowy – podsumowanie

Kwas hialuronowy to związek endogenny, czyli taki, który organizm produkuje samodzielnie. Stanowi on jeden z głównych składników skóry i mazi stawowej, a jego funkcje w organizmie są bardzo szerokie. Ciało osoby młodej produkuje wystarczające ilości kwasu hialuronowego, aby zachować gładką i jędrną skórę oraz dobrą kondycję stawów. Jednak po 25 roku życia produkcja kwasu hialuronowego spada, warto więc pomyśleć o suplementacji tego składnika.

Kwas hialuronowy najczęściej wykorzystywany jest w kosmetyce. Znajdziemy go w kremach oraz balsamach do twarzy i całego ciała, czasem także w odżywkach do włosów. Suplementy diety z kwasem hialuronowym w kapsułkach stosowane są również w celach poprawy urody, jak również dla ochrony i lepszej regeneracji stawów w stanach chorobowych i po urazach. W medycynie estetycznej kwas hialuronowy wykorzystywany jest do zabiegów wypełniających, których celem jest ujędrnienie i wygładzenie skóry, mające zapewnić efekt odmłodzenia. Kwas hialuronowy w zastrzykach stosowany jest także w medycynie, przede wszystkim w ortopedii i chirurgii ogólnej. Takie jego wykorzystanie odbywa się pod ścisłą kontrolą lekarza po zleceniu odpowiedniej terapii.

Suplementy diety i preparaty z kwasem hialuronowym są dość popularne i dostępne w aptekach, drogeriach i sklepach z prozdrowotnymi preparatami. Pozostałe dane i szczegóły udostępniono również pod adresem https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-1062/hyaluronic-acid oraz na https://www.healthline.com/nutrition/hyaluronic-acid-benefits pod którym zawarte zostały też inne właściwości kwasu hialuronowego.

Alicja Król

✓ Zweryfikowany
Alicja Król

Absolwentka medycyny w zawodzie dietetyki. Dietetyka i zdrowe jedzenie nie jest mi obce. Trening personalny w temacie odchudzania i układania jadłospisów to jest to co lubię. Publikuję aktualne recenzje i opinie opublikowane na różnych forum i portalach społecznościowych.

Autorem artykułu jest Alicja Król

Absolwentka medycyny w zawodzie dietetyki. Dietetyka i zdrowe jedzenie nie jest mi obce. Trening personalny w temacie odchudzania i układania jadłospisów to jest to co lubię. Publikuję aktualne recenzje i opinie opublikowane na różnych forum i portalach społecznościowych.

✓ Zweryfikowany

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *