Łysienie plackowate

Nadmierne wypadanie włosów na początku rzadko jest alarmujące. Wiele osób kojarzy je z nieodpowiednią dietą czy stresującym trybem życia. Jeżeli jednak przy każdym czesaniu na grzebieniu pozostają gęste kępki kosmyków, a na głowie zaczynają tworzyć się gołe placki, może to oznaczać, że mamy do czynienia z łysieniem plackowatym. Jest to nieprzyjemne schorzenie, które może spotkać każdego i powodować poważne zaburzenia psychologiczne u chorego. Na szczęście aktualnie znane są różne metody leczenia tej choroby. Czym jest łysienie plackowate, jak się objawia i czy można je całkiem wyleczyć?

Cykl wzrostu zdrowych włosów

U człowieka zdrowego włosy występują na różnych częściach ciała. Najwięcej jest ich oczywiście na głowie, gdzie wielokrotnie wpływają na ogólną prezencję danej osoby. Kobiety spędzają godziny u fryzjera lub przed lustrem, tworząc fryzury na specjalne okazje. Włosy stanowią ochronę przed czynnikami zewnętrznymi, pełnią też funkcję izolatora ciepła.

Na głowie znajduje się ok. 150 000 włosów. Żywotność jednego włosa wynosi od 2 do 6 lat, a każdy włos rośnie ok. 10 mm na miesiąc. Szczecina, porastająca naszą głowę, składa się z elementów, zbudowanych z widocznej, ale martwej części łodygi oraz zlokalizowanego w skórze korzenia włosa, pochewki, poduszki i brodawki.

Na wzrost włosa duży wpływ ma jego ukrwienie, ale połysk, elastyczność i wygląd zewnętrzny zależą już od kondycji łodygi. W swojej budowie chemicznej zdrowy włos może mieć 70-90% keratyny, 1-9% tłuszczów, 0,1-5% pigmentu, a pozostałe jego części to pierwiastki śladowe i woda.

Fazy wzrostu włosa

Chcąc poznać dokładne przyczyny wypadania włosów, warto zapoznać się z pojęciami, dotyczącymi fazy wzrostu kosmyków. Poniżej wymieniamy etapy, zachodzące w żywej części włosa, czyli mieszku włosowym:

• anagen – jest to pierwsza i najważniejsza faza, trwająca mniej więcej od 3 do 6 lat. W jej trakcie następują intensywne podziały komórkowe i widoczny wzrost włosa. To właśnie w tym etapie decyduje się ostateczna długość danego włosa. W tej fazie próba wyrwania danego kosmyka może być dość bolesna;
• katagen – ta faza jest krótka, gdyż trwa zaledwie ok. 14 dni i dotyczy tylko 1-3% wszystkich włosów. Nazywana też fazą przejściową. Na tym etapie włosy zaczynają stopniowo tracić połączenie z ich żywą częścią, a proces wzrostu ulega zahamowaniu;
• telogen – w tej fazie korzeń wraca do swojego pierwotnego kształtu i nabywa zdolności do wykształcenia nowego włosa;
• exogen – to faza wypadnięcia włosa;
• kenogen – etap ten dotyczy tylko niewielkiej ilości włosów i polega na uśpieniu pojedynczych mieszków.

U osoby zdrowej, ok. 80% włosów to włosy anagenowe, a ok. 1-3% włosów znajduje się w fazie katagenowej. Pozostała część to włosy telogenowe. Długość fazy wzrostu włosa zależy w dużej mierze od działania hormonów. Między innymi właśnie dlatego z wiekiem ubywa nam włosów. Na początku włosy tracimy około pierwszego roku życia, następnie w okresie dorastania, mniej więcej ok. 12-16 roku życia, a potem w wieku dojrzałym 50-60 lat i są to normalne zjawiska fizjologiczne.

Znane jest zjawisko łysienia androgenicznego, występującego powszechnie u mężczyzn w średnim wieku, które związane jest właśnie ze zmianami hormonalnymi. Poważniejszym schorzeniem jest łysienie plackowate, czyli Alopecia areata, uznawane za dość poważną chorobę, której przyczyny mogą być różne.

Łysienie plackowate – co to jest? Charakterystyka choroby

Utrata włosów to dla wielu osób dość poważny defekt estetyczny, jednak często stanowi również problem psychologiczny, o czym rzadziej się mówi, a jednocześnie wiąże się on z większym zagrożeniem dla zdrowia i życia chorego. Zdrowy człowiek fizjologicznie traci ok. 100 włosów dziennie. Różne czynniki mogą jednak wpływać na nadmierne wypadanie włosów, i jeżeli taki stan trwa nieprzerwanie przez kilka miesięcy, może doprowadzić do znacznej utraty włosów i pojawienia się łysych placków.

Łysienie plackowate (Alopecia areata – AA) to choroba, która charakteryzuje się niebliznowaciejącą utratą włosów. Schorzenie może obejmować obszary skóry głowy, ale też rzęs, brwi, brody (u mężczyzn), dołów pachowych i okolic narządów płciowych. Na ciele tworzą się wyraźnie odgraniczone łyse ogniska, różniące się od zdrowo wyglądającej skóry. Podczas choroby atakowane są mieszki włosowe, a kiedy włosy wypadają, powodują tworzenie się białych placków.

Choroba rzadko łączona jest z innymi wewnętrznymi lub zewnętrznymi schorzeniami. Podczas diagnostyki często jednak ustala się, że łysienie plackowate może mieć związek z różnymi problemami dermatologicznymi, hormonalnymi, a także psychologicznymi, które stanowią przyczynę łysienia lub też są jego następstwem.

Kto jest narażony na łysienie plackowate? Grupy ryzyka

Łysienie plackowate rzadko występuje u dzieci poniżej 3 roku życia. Najczęściej chorobę tę diagnozuje się u osób młodych, przed 30 rokiem życia, choć może wystąpić też w wieku późniejszym. Schorzenie występuje zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Tendencję do łysienia plackowatego mogą być dziedziczone, choroba też często występuje na podłożu autoimmunologicznym.

Łysienie plackowate – przyczyny

Rozwój łysienia plackowatego może mieć różne podłoże. Najczęściej chorobę klasyfikuje się jako schorzenie dermatologiczne lub psychodermatologiczne. Wiele tego typu chorób wywoływanych jest przez długotrwały stres i tak jest też w przypadku nadmiernego wypadania włosów. Według naukowców łysienie plackowate jest silnie powiązane z emocjami pacjenta i u wielu zdiagnozowanych przypadków, przed wystąpieniem pierwszych objawów, wydarzyły się silne sytuacje stresowe. U niektórych osób, które przeżyły traumę nasila się wypadanie włosów, co może prowadzić do łysienia plackowatego. Jeżeli przyczyną jest stres, łysienie plackowate uważane jest za wyżej wspomnianą chorobę psychodermatologiczną i oprócz odpowiedniej terapii fizycznej, wskazany jest tutaj także kontakt z psychoterapeutą. W tym przypadku zarówno za rozwój, jak i wyleczenie choroby może odpowiadać stan psychiczny pacjenta.

Łysienie plackowate zostało opisane w 1857 roku jako „nerwica skórna”, ponieważ na początku uważano, że jej główna przyczyna leży w psychice. Co więcej, nadmierne łysienie również wywołuje stres, depresję i pogorszenie samooceny, co prowadzi do utworzenia błędnego koła i problemów z wyleczeniem. Dlatego terapia psychodermatoliogicznej postaci łysienia plackowatego powinna być skoncentrowana nie tylko na doprowadzeniu do ponownego wzrostu włosów, ale przede wszystkim do wyeliminowania problemów emocjonalnych i przywrócenia równowagi organizmu.

Autoimmunologiczne przyczyny łysienia plackowatego

W dzisiejszych czasach temat łysienia plackowatego jest już nieco bardziej zgłębiony, choć oficjalne przyczyny choroby w dalszym ciągu nie zostały do końca poznane. Naukowcy ustalili natomiast, że schorzenie może być spowodowane nieprawidłowościami, związanymi z funkcjonowaniem układu odpornościowego. I tutaj również swoje działanie ma stres, gdyż organizm, przebywający w stanie napięcia nerwowego przez długi czas, traci swoją odporność, przez co zwiększa się podatność na różnego rodzaju choroby, w tym dermatologiczne. Uważa się, że bardziej narażone na łysienie plackowate są osoby, u których stwierdzono choroby autoimmunologiczne, spowodowane tzw. autoagresją organizmu na własne komórki. W przypadku takich nieprawidłowości dochodzi do błędów w funkcjonowaniu układu odpornościowego i wytwarzania przeciwciał, działających przeciwko własnym antygenom. W efekcie układ odpornościowy atakuje własne tkanki w konkretnych obszarach ciała. W przypadku łysienia plackowatego atakuje mieszki włosowe, zakłócając proces powstawania włosa.

Łysienie plackowate często związane jest z takimi stanami chorobowymi jak:

• autoimmunologiczne zaburzenia alergiczne;
• choroby tarczycy;
• bielactwo;
• toczeń rumieniowaty;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Według naukowców osoby, u których zdiagnozowano łysienie plackowate, są też bardziej narażone na:

• inne choroby autoimmunologiczne – np. choroby tarczycy, bielactwo, ;
• astmę i alergie – głównie katar sienny oraz atopowe zapalenia skóry;
• cukrzycę typu 1.

Genetyczne przyczyny łysienia plackowatego

Choroba może mieć też podłoże genetyczne. Rodzinne występowanie stwierdza się u 20-60% chorych, więc jest to dość powszechne. Niektóre antygeny mogą powodować zwiększoną podatność na wystąpienie łysienia plackowatego i zwiększone jego występowanie u bliskich krewnych lub bliźniąt jednojajowych.

Co więcej, łysienie plackowate dotyczy 10% chorych z zespołem Downa. Jest to prawdopodobnie uwarunkowane udziałem genów, zlokalizowanych w obrębie chromosomu 21.

Dermatologiczne przyczyny łysienia plackowatego

Schorzenie może być też związane z dermatologicznymi stanami zapalnymi mieszków włosowych oraz zaburzeniami naczyniowymi w obrębie skóry głowy, co może doprowadzić do nadmiernej utraty włosów i problemów z ich wzrostem. W takich przypadkach zaleca się konsultację z dermatologiem.

Łysienie plackowate a dieta

Powszechnie wiadomo, że zdrowa zbilansowana dieta ma duże znaczenie dla kondycji włosów. Okazuje się, że pewne niedobory mogą sprzyjać także rozwojowi łysienia plackowatego. Jeżeli zauważymy u siebie nadmierne wypadanie włosów i tworzenie się łysych placków, zaleca się zbadać poziom cynku w organizmie, gdyż niedobór tego pierwiastka może powodować podobne problemy.

Jakie są objawy łysienia plackowatego?

Najczęściej pierwsze objawy łysienia plackowatego pojawiają się w obszarach głowy, choć zdarza się, że początkowe symptomy zauważyć można na brodzie lub innych owłosionych miejscach na ciele. Pierwsze ognisko łysienia charakteryzuje się okrągłym kształtem, a jego wielkość jest porównywalna do wielkości monety. Po pewnym czasie pojawiają się kolejne ogniska łysienia na skórze głowy lub innych obszarach. Mogą one mieć kształt owalny, plackowaty, być pojedyncze lub mnogie i różnić się wielkością. W większości przypadków jeden “placek” ma średnicę ok. 5-10 cm. Zazwyczaj ogniska choroby dotyczą konkretnego obszaru, rzadziej całej powierzchni skóry głowy.

Dla opisywanego schorzenia charakterystyczne są tzw. włosy wykrzyknikowe, pojawiające się wokół ognisk łysienia. Włosy te są krótkie, ułamane, a ich oderwane końcówki są grubsze i ciemniejsze niż nasada.

Ciekawe jest to, że objawy pojawiają się pod wpływem zmian zapalnych, a jednak przy łysieniu plackowatym nie ma widocznych symptomów, związanych ze stanem zapalnym. Skóra pozbawiona włosów jest gładka, praktycznie nie stwierdza się na niej rumienia ani złuszczenia. Czasem występuje lekki świąd zmienionego chorobowo miejsca. W cięższych przypadkach mogą pojawić się także charakterystyczne zmiany na paznokciach, tzw. paznokcie naparstkowe.

U większości pacjentów po 3-6 miesiącach włosy samoistnie odrastają. Początkowo mają kolor biały lub jasny blond, jednak po upływie 6-8 tygodni odzyskują swoją naturalną barwę. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że łysienie plackowate lubi nawracać, a wiec włosy mogą zacząć wypadać ponownie.

Łysienie plackowate – diagnostyka

Podstawą poprawnej diagnostyki jest odpowiednio przeprowadzony wywiad z pacjentem. Specjalista powinien zapytać przede wszystkim o występowanie choroby u osób z rodziny, jak również zwrócić uwagę na choroby współwystępujące, zwłaszcza te o charakterze autoimmunologicznym. Następnie lekarz powinien wykonać badanie przedmiotowe, a więc ocenę objawów. Zazwyczaj pacjenci zgłaszają się do lekarza, kiedy pojawią się łyse placki na głowie, jednak część z nich ma już charakterystyczne zmiany na paznokciach, świadczące o zaawansowanym stadium choroby. W fazie czynnej choroby atakowane są włosy, zawierające barwnik.

Lekarz może wykonać badanie specjalną kamerą, pod którą powinny być widoczne żółte punkty, bądź czopy rogowe. Czasem występują także punkty czarne, przypominające wyrwany włos przy samej nasadzie. Zazwyczaj ujścia mieszków włosowych wyglądają prawidłowo.

Chorym zaleca się wykonanie morfologi krwi, oznaczenia poziomu żelaza, ferrytyny, cynku, witaminy B12, miedzi, witaminy D, TSH, Ft3, Ft4, anty-TPO, anty-TG. Wskazana jest również konsultacja z endokrynologiem, dietetykiem oraz psychologiem. Niektórym pacjentom może zostać zlecone badanie trichogramu, czyli zbadanie korzenia włosa, ponieważ w przypadku łysienia plackowatego zwiększa się znacząco liczba włosów w fazie katagenowej i telegonowej oraz pojawiają się wspomniane wcześniej włosy wykrzyknikowe. W przypadku, gdy wraz ze schorzeniem występuje grzybica skóry głowy, trzeba zająć się również zwalczaniem tego problemu.

Bardzo ważne jest ustalenie przyczyny powstawania schorzenia, gdyż od niej mogą zależeć różne metody leczenia, np. gdy łysienie plackowate jest spowodowane czynnikami psychodermatologicznymi, oprócz konsultacji z dermatologiem konieczne będzie też spotkanie z psychoterapeutą.

Jak wygląda leczenie łysienia plackowatego?

Łysienie plackowate jest możliwe do wyleczenia, jednak nie ma jednego określonego schematu terapii tego schorzenia, głównie ze względu na fakt, że czynniki chorobowe, sprzyjające powstawaniu objawów mogą być różne. Trudno jest też przewidzieć przebieg choroby, gdyż może on być inny u każdej osoby.

W zależności od podłoża choroby, trycholog może zalecić jedną z poniższych metod wspomagania odrostu włosów:

• pozbawienie traum i stresów – w przypadku życia w ciągłym napięciu, warto odwiedzić psychoterapeutę, który pomoże poradzić sobie z problemami emocjonalnymi, mogącymi nasilać objawy choroby. Czasem lekarz zaleci leki uspokajające lub psychotropowe, które pomogą obniżyć poziom stresu;
• mezoterapia igłowa – jest to zabieg, polegający na systematycznym wstrzykiwaniu do komórek włosa substancji odżywczych o silnym działaniu, co ma na celu przyspieszyć odrost włosów i wzmocnić je.

W leczeniu miejscowym stosuje się także:

• minoksydyl – płyn do stosowania na skórę, pobudzający wzrost włosów;
• preparaty o działaniu immunosupresyjnym, np. cyclospora (doustnie), kortykosteroidy (doustnie i miejscowo);
• fotochemioterapię – zabieg, polegający na naświetlaniu wyselekcjonowanymi promieniami UVA;
• krioterapię – rzadko i w ograniczonych ilościach;
• immunoterapię miejscową – polega na wywoływaniu nadwrażliwości kontaktowej za pomocą silnych alergenów.

Łysienie plackowate – podsumowanie

Łysienie plackowate to nieprzyjemna dolegliwość, która może mieć poważne konsekwencje, przede wszystkim w kwestii psychologicznej. Osoby, dotknięte schorzeniem, często wstydzą się łysych wykwitów i decydują na noszenie peruki. Pocieszeniem może być fakt, że w wielu przypadkach utracone włosy odrastają samoistnie, a co więcej, łysienie plackowate jest schorzeniem, które można wyleczyć. Trzeba tylko znaleźć dobrego specjalistę, który spojrzy na problem indywidualnie i postawi na terapię dobraną do danego przypadku. Łysienie plackowate może przytrafić się każdemu, a przyczyny choroby bywają różne. Często diagnozowane jest podłoże emocjonalne, dlatego warto zawsze zadbać o redukcję stresu, który może skutkować rozwojem różnych chorób w tym dermatologicznych. Równowaga emocjonalna stanowi najlepszą profilaktykę, a leczenie łysienia często powinno być diagnozowane także z psychoterapeutą.