Niedobór witaminy K

Niedobór witaminy K może prowadzić do znacznego dyskomfortu i wyraźnie obniżyć samopoczucie. W kontekście zdrowia fizycznego i psychicznego, witaminy są często reklamowane jako ważne źródło tego zdrowia. Ponieważ najbardziej znane witaminy A, C i E są zazwyczaj najczęściej omawiane, inne witaminy i ich znaczenie często schodzą na dalszy plan.

Jednak, podobnie jak na przykład witamina C, witamina K jest niezbędna do sprawnego funkcjonowania organizmu. Niedobór tej witaminy może mieć konsekwencje, których nie należy lekceważyć. W niniejszym artykule wyjaśniono najważniejsze funkcje tej witaminy, a także przyczyny i skutki jej niedoboru. Zawiera również cenne informacje na temat skutecznego leczenia niedoboru witaminy K oraz działań profilaktycznych.

Co to jest witamina K?

Witamina K jest ważna dla krzepnięcia krwi, dlatego też należy unikać jej niedoboru. Litera K oznacza w tym przypadku koagulację, czyli synonim krzepnięcia krwi. Zasadniczo istnieją trzy różne warianty tej grupy witamin:

• Witamina K1
• Witamina K2
• Witamina K3

Każda z tych podgrup witamin różni się sposobem ich wytwarzania i działaniem. Dokładne różnice i podobieństwa między poszczególnymi grupami zostaną omówione bardziej szczegółowo w dalszej części artykułu.

Niedobór witaminy K – Ważne fakty

Witamina K jest szczególnie ważna po porodzie, dlatego jej niedobór może być szczególnie poważny w okresie ciąży i po porodzie.

Ogólnie rzecz biorąc, ludzie przyjmują z dietą znacznie więcej witaminy K niż potrzebują na co dzień.
Witamina K jest głównie odpowiedzialna za krzepnięcie krwi w organizmie człowieka.

Co należy wiedzieć o niedoborze witaminy K?

Zanim podamy wskazówki, jak uzupełnić niedobór witaminy K, należy zapoznać się z podstawowymi informacjami na temat tej witaminy. W kolejnych rozdziałach chcielibyśmy odpowiedzieć na najważniejsze pytania dotyczące tej witaminy.

Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na witaminę K?

Aby uzyskać jak najwięcej korzyści z witaminy K, należy spożywać jej określoną ilość każdego dnia. Można to osiągnąć poprzez spożywanie określonych pokarmów lub, na przykład, przyjmowanie specjalnych suplementów w przypadku niedoboru witaminy K. Ponadto dzienne zapotrzebowanie zależy również od płci i wieku:

• Kobiety w wieku powyżej 50 lat: 65 mikrogramów
• Kobiety w wieku poniżej 50 lat: 60 mikrogramów
• Mężczyźni do 50 lat: 70 mikrogramów
• Mężczyźni powyżej 50 roku życia: 80 mikrogramów

W tym badaniu przyjęto, że obie płcie mają około 15 lat. Dzienne zapotrzebowanie dla dzieci jest stosunkowo niskie i wzrasta dopiero z wiekiem. Kobiety w ciąży również powinny spożywać około 60 mikrogramów dziennie.

Jaką rolę odgrywa witamina K?

Witamina K wspomaga organizm w dwóch ważnych obszarach. Oprócz wspomnianego już krzepnięcia krwi, witamina K jest również ważna dla wzrostu kości. Witamina K tworzy w organizmie ważne białka, które są niezbędne do krzepnięcia krwi. Bez tych białek krzepnięcie krwi może być tak poważnie zaburzone, że nawet niewielkie urazy mogą prowadzić do poważnej utraty krwi, co sprawia, że poważny niedobór witaminy K jest bardzo niebezpieczny.

Jeśli chodzi o wzrost kości, witamina K może przyspieszyć ich wzrost w młodym wieku i spowolnić degenerację w starszym wieku. Badano również rolę witaminy K w procesie zapamiętywania, zwłaszcza w podeszłym wieku. Spożycie witaminy K wiąże się z lepszą werbalną pamięcią epizodyczną. Niedobór witaminy K może być zatem bardzo niekorzystny w starszym wieku.

Badania te potwierdzają możliwą rolę witaminy K w procesach poznawczych w podeszłym wieku, zwłaszcza w konsolidacji śladów pamięciowych. Szczególnie u kobiet po menopauzie zmniejsza się produkcja estrogenów, co przyspiesza utratę kości. Witamina K zapewnia również wchłanianie wapnia do struktur kostnych i wspomaga tworzenie komórek kostnych w organizmie. Dzięki temu znacznie zmniejsza się ryzyko wystąpienia osteoporozy.

Ponadto witaminie K przypisuje się inne funkcje, z których część nie jest dokładnie poznana. Na przykład mówi się, że jest skuteczny w walce z nadciśnieniem i innymi chorobami układu krążenia. Jest nawet możliwe, że witamina K może rozpuszczać złogi w krwiobiegu, tzw. blaszki miażdżycowe. Witamina K2 nie może zapobiec korozji tętnic, ale może przywrócić elastyczność zesztywniałym naczyniom krwionośnym.

Co to są antagoniści witaminy K?

Antagoniści witaminy K to leki, które są stosowane w celu odwrócenia działania witaminy K. Stosuje się je w celu zapobiegania zakrzepicy naczyń krwionośnych. Takie podejście jest przydatne w przypadku konieczności zmniejszenia ryzyka zakrzepicy lub zatorowości w niektórych chorobach lub po zabiegach chirurgicznych, ale nie w przypadku niedoboru witaminy K.

Chociaż witamina K jest również bardzo ważna dla krzepnięcia krwi w organizmie, jej zbyt wysoki poziom i “zbyt dobre” ulepszenia mogą prowadzić do chorób wtórnych. Przykładem może być zakrzepica, zawał serca lub udar mózgu.

Przykładami antagonistów są curamina lub heparyna. Leki te składają się zasadniczo z czterech substancji czynnych. Wszystkie te substancje są przeznaczone przede wszystkim do zapobiegania i leczenia chorób zakrzepowo-zatorowych i należy ich unikać w przypadku niedoboru witaminy K:

• Phenprocoumon
• Asenokumarol
• Dicumarol
• Warfaryna

Jakie są przyczyny niedoboru witaminy K?

Jeśli jesteś w dobrej kondycji fizycznej, prawdopodobieństwo wystąpienia niedoboru witaminy K jest prawie zerowe. Nawet sama niezrównoważona dieta nie może spowodować niedoboru witaminy K. Główną przyczyną niedoboru witaminy K jest zazwyczaj choroba.

Należą do nich na przykład choroby wątroby, choroby jelit, nietolerancja glutenu i niedobór wapnia. Należy również zachować ostrożność w przypadku przyjmowania niektórych leków. Regularne lub nadmierne stosowanie leków może również prowadzić do niedoboru witaminy K, np. w przypadku antybiotyków lub fenobarbitalu, który zapobiega napadom padaczkowym.

Jakie są objawy niedoboru witaminy K?

U osób z niedoborem witaminy K mogą wystąpić pewne objawy. Dokładne objawy zależą jednak od osoby i stopnia niedoboru.

Zmęczenie/ brak apetytu

Oprócz wymienionych poniżej problemów z krzepliwością krwi, niedobór witaminy K powoduje także inne objawy. Obejmują one obniżoną wydajność, która może objawiać się silnym zmęczeniem, ciągłymi bólami głowy i słabą koncentracją. Zwiększa się również podatność na infekcje.

Koagulopatia/zaburzenia krzepnięcia

Najczęstszym skutkiem ubocznym niedoboru witaminy K jest zaburzenie krzepnięcia krwi. Może to objawiać się na przykład siniakami na ciele, nawet po najmniejszych wstrząsach czy uderzeniach. Niedobór witaminy K można również rozpoznać na przykład po częstych krwawieniach z nosa.

Szczególnie poważne powikłania mogą prowadzić do zaburzeń krzepnięcia w przewodzie jelitowym. Oprócz krwawienia wewnętrznego mogą wystąpić również wrzody żołądka lub jelit. Rozpoznaje się je głównie po czarnych stolcach. W takich przypadkach zaleca się natychmiastową konsultację z lekarzem.

Gdzie znajduje się witamina K?

Witamina K znajduje się w wielu zielonych produktach spożywczych, np. w sałatkach. Witamina ta znajduje się również w wielu ziołach, takich jak pietruszka czy szczypiorek. Witamina ta występuje nie tylko w zielonej żywności, ale także w innych produktach spożywczych, dlatego niedobór witaminy K w zrównoważonej diecie jest bardzo rzadki.

Źródłem tej witaminy jest również soczewica i ciecierzyca, ale są one szczególnie bogate w witaminę K. Innymi źródłami są płatki owsiane i wątroba wołowa. Oprócz warzyw, witaminę K można również uzyskać z różnych owoców.

Należą do nich truskawki, śliwki, winogrona i gruszki. Jednak w bezpośrednim porównaniu z owocami ich ilość jest znacznie niższa. Jak już wspomniano, niedobór witaminy K jest mało prawdopodobny przy stosowaniu zrównoważonej diety.

• Gruszki: 5 mikrogramów na 100 g
• Śliwki: do 12 mikrogramów na 100 g
• Truskawki: do 14 mikrogramów na 100 g.
• Winogrona: do 19 mikrogramów na 100 g
• Ciecierzyca: 265 mikrogramów na 100 g
• Szpinak: 500 mikrogramów na 100 g
• Jarmuż: 850 mikrogramów na 100 g

Które witaminy należą do grupy witamin K?

Jak wspomniano w naszym artykule na temat niedoboru witaminy K, witaminę K można podzielić na trzy grupy. W kolejnych częściach opisano bardziej szczegółowo każdą z grup:

Witamina K3

Witamina ta, zwana również menadionem, jest wytwarzana syntetycznie. W przeciwieństwie do witamin K1 i K2, jest rozpuszczalna w wodzie, a nie w tłuszczach. Ponieważ witamina ta jest wysoce toksyczna, jej stosowanie do celów konsumpcyjnych jest w Polsce zabronione. Jest stosowany głównie jako dodatek do pasz. Dzięki tej substancji nie ma również niebezpieczeństwa wystąpienia konwencjonalnego niedoboru witaminy K.

W szczególności tworzenie wewnętrznych ścian komórkowych może być zaburzone przez zbyt duże dawki witaminy K3. Ta ważna substancja ma działanie odtruwające i wiąże metale ciężkie. Ze względu na te efekty witamina K3 nie jest już zatwierdzona jako lek.

Witamina K2

Witamina ta jest również nazywana menachinonem i jest odpowiedzialna za powstawanie bakterii. Bakterie te znajdują się we florze jelitowej. Witamina ta występuje prawie wyłącznie w sfermentowanej żywności, takiej jak żółtka jaj, kiszona kapusta, sery i mięso. Jeśli więc cierpisz na niedobór witaminy K, upewnij się, że spożywasz wystarczającą ilość tych produktów.

Witamina ta może również znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób serca. Ludzie potrzebują około 25 mikrogramów dziennie. Badania wykazały również, że witamina K2 może zmniejszać ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.

Witamina K1

Ta pochodząca z roślin witamina znana jest również jako filochinon. Nazwa pochodzi od zielonego pigmentu chlorofilu. Witamina ta jest wchłaniana głównie z pożywienia. Niedobór witaminy K1 u dorosłych występuje rzadko. Ponieważ jednak ryzyko jest większe u noworodków, jako środek zapobiegawczy witaminę K1 podaje się zwykle w dużych dawkach wkrótce po urodzeniu.

Korygowanie niedoboru witaminy K

Aby zapobiec ewentualnemu niedoborowi witaminy K, można podjąć szereg działań profilaktycznych. Zostały one opisane bardziej szczegółowo w kolejnych częściach.

Zrób szybki test

Jednym ze środków medycznych, które mogą pomóc w wykryciu niedoboru witaminy K, jest tzw. szybki test. Aby wykonać badanie, lekarz będzie potrzebował próbki krwi. Aby zapobiec natychmiastowemu krzepnięciu krwi, wzbogaca się ją o cytrynian.

Szybki test pozwala zmierzyć szybkość krzepnięcia krwi. Obliczona wartość jest wyrażona w procentach. Pozwala to określić, czy krew krzepnie zbyt wolno, zbyt szybko czy normalnie. Normalna wartość wynosi około 100 %. Jeśli wartość ta jest niższa niż 70%, prawdopodobny jest niedobór witaminy K.

• Wartość szybka powyżej 120%: brak choroby = utrudnione pobieranie krwi, przyjmowanie niektórych leków.
• Wartość szybka mniejsza niż 70 %: Krew krzepnie wolniej niż zwykle = niedobór witaminy K, zaburzenia czynności wątroby.
• Mniej niż 15 %: Ryzyko samoistnego krwawienia = niedobór witaminy K, zaburzenia czynności wątroby.

Zmiana diety

Zmiany w diecie są ważnym sposobem korygowania niedoboru witaminy K lub zapobiegania mu. Jak wspomniano wcześniej, niedobory można uzupełnić, jedząc dużo warzyw, zwłaszcza zielonych. Przeciętnie jednak ludzie przyjmują w diecie znacznie więcej witaminy K niż potrzebują w ciągu dnia.

Ponieważ jednak większość spożywanej witaminy to witamina K1, która jest gorzej, tj. biologicznie trudniej przyswajalna, należy regularnie włączać do diety produkty bogate w witaminę K, aby zapobiegać jej niedoborom nawet w dłuższej perspektywie.

Przy obchodzeniu się z odpowiednią żywnością i jej przechowywaniu należy pamiętać o kilku rzeczach. Ogólnie rzecz biorąc, żywność należy chronić przed światłem lub przechowywać w ciemności. Zapobiega to utracie witaminy K ze względu na jej wysoką wrażliwość na światło.

Przyjmowanie leków

Przyjmowanie leków może również pomóc w zapobieganiu niedoborom witaminy K. Jednak zazwyczaj lek ten można otrzymać tylko wtedy, gdy został przepisany przez specjalistę. Leki te są zazwyczaj dostępne również w postaci tabletek. Aby krew lepiej krzepła, należy przyjmować leki zawierające trombinę.

Suplementy diety i dodatki

W pewnych okolicznościach niektóre preparaty lub suplementy mogą pomóc w zwalczaniu niedoboru witaminy K. Należy jednak pamiętać, że nie zastępują one zrównoważonej diety. Suplementy stosowane w leczeniu niedoboru witaminy K są zwykle dostępne w postaci kropli lub tabletek.

W niektórych przypadkach suplementy uzupełniające niedobór witaminy K są łączone z innymi witaminami, np. witaminą D. Wymagana dawka zwykle nie zastępuje zrównoważonej diety. Wymagana dawka jest zwykle podana na opakowaniu. Jeśli chodzi o cenę, należy spodziewać się kwoty od niskiej do średniej dwucyfrowej.

Co jeszcze należy wiedzieć o niedoborze witaminy K?

Jeśli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej na temat niedoboru witaminy K, zapraszamy do zapoznania się z poniższymi sekcjami, w których znajdują się dodatkowe informacje.

Jakie są konsekwencje niedoboru witaminy K w ciąży?

Niski poziom witaminy K może być często związany z ciążą. Może dojść do zaburzenia układu krzepnięcia i spontanicznego krwawienia. Jak wspomniano powyżej, niskie spożycie witaminy K ma szczególnie negatywny wpływ na płód.

W takich przypadkach niedobór witaminy K może również powodować krwotoki do mózgu, które mogą prowadzić do śmierci u jednego na pięcioro dzieci. Jednak kobiety w ciąży, które stosują zrównoważoną dietę, nie muszą się martwić. Problemy mogą wystąpić zazwyczaj tylko wtedy, gdy pokarm jest podawany np. dożylnie.

Jak można leczyć niedobór witaminy K u noworodków?

Podobnie jak wiele innych witamin, witamina K odgrywa ważną rolę podczas ciąży. W tym kontekście kluczowe znaczenie ma również krzepnięcie krwi. Noworodki otrzymują witaminę K także z mlekiem matki. Ponieważ jednak ta ilość jest niewystarczająca, lekarz zwykle przepisuje dodatkowe suplementy diety. Podobnie jak w przypadku mleka matki, w czasie ciąży do łożyska przedostaje się niewiele witaminy K.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K u noworodka jest znacznie niższe niż u dorosłego, dlatego też łatwo jest uniknąć jej niedoboru. Krwawieniom wewnętrznym można zazwyczaj zapobiegać, podając po porodzie preparat witaminy K1.

Następnie zaleca się stosowanie dawki dobowej 6 mikrogramów w 3 dawkach. Krwawienie może wystąpić w mózgu, płucach lub przewodzie pokarmowym dziecka. W takich przypadkach, podobnie jak w przypadku cesarskiego cięcia, zalecana jest szybka suplementacja witaminy K1.

Jak dochodzi do niedoboru witaminy K u psów?

Zwierzęta, podobnie jak ludzie, są uzależnione od przyjmowania witaminy K. Jako właściciel psa, powinieneś zadbać o to, aby nie doszło do niedoboru witaminy K. W tym kontekście u psa mogą pojawić się problemy, które mogą objawiać się krwawieniem. Obfite krwawienia po niewielkich urazach, krwawienia samoistne i krwawienia z płuc lub stawów mogą być oznakami niedoboru.

W przypadku stwierdzenia niedoboru, można podać psu dodatkową dawkę witaminy K. Należy jednak zachować ostrożność, ponieważ przedawkowanie może również wywołać dolegliwości zdrowotne. Najlepiej jest z zasady unikać podawania psu dodatkowej witaminy K.

Jakie są objawy przedawkowania witaminy K?

W przeciwieństwie do niedoboru witaminy K, nadmiar witaminy K zwykle nie stanowi problemu. Dotyczy to jednak tylko osób dorosłych. Jednak u noworodków zbyt wysokie stężenie witaminy K może prowadzić do problemów. Samo odbarwienie skóry spowodowane nadmierną dawką stanowi niewielkie zagrożenie. Jeśli jednak stan ten trwa zbyt długo, bilirubina może gromadzić się w mózgu dziecka i powodować poważne uszkodzenia neurologiczne.

Analiza

Niedoceniany niedobór witaminy K może mieć nieprzyjemne konsekwencje. Na przykład problemy z krzepliwością krwi są nie tylko obciążeniem fizycznym, ale mogą również prowadzić do chorób wtórnych, takich jak osteoporoza.

U dorosłych niedobór witaminy K zwykle prowadzi do długotrwałych problemów, ale u noworodków poważne uszkodzenia mogą wystąpić dość szybko. W najgorszym przypadku wczesne rozpoznanie lub leczenie może doprowadzić do śmierci. Pozytywnym aspektem jest fakt, że leczenie niedoboru witaminy K jest stosunkowo łatwe. O ile nie jest to przypadek ekstremalny, można łatwo pokryć dzienne zapotrzebowanie na żywność.

Przy zrównoważonej diecie zwykle znacznie przekracza się dzienne zapotrzebowanie na ten składnik. W przeciwieństwie do niedoboru witaminy K, przedawkowanie u dorosłych jest zwykle nieszkodliwe. U noworodków zaleca się ostrożność w przypadku niedoboru witaminy K, a nawet jej przedawkowania. W najgorszym przypadku może nawet dojść do uszkodzenia mózgu.