Bor – Właściwości i opinie. Zastosowanie i działanie.

Bor to bardzo ważny pierwiastek dla naszego organizmu, choć mówi się o nim niewiele. Występuje on w prawie wszystkich roślinach oraz w większości żywności nieprzetworzonej. Jest to minerał niezbędny do prawidłowego funkcjonowania gospodarki wapniowej organizmu człowieka. W ludzkim ciele bor występuje głównie w kościach, tarczycy oraz śledzionie. Niedobory tego składnika wiążą się z pogorszeniem samopoczucia i kondycji zdrowotnej, gdyż wpływa on między innymi na poprawę zdolności poznawczych, jak również na koordynację ruchową czy prawidłowy metabolizm witaminy D.

Bor można uzupełniać wraz z pożywieniem lub w postaci suplementacji. Jako że w ludzkim organizmie występuje on w ograniczonych ilościach, warto postawić na zbilansowany sposób żywienia, aby nie doprowadzić do niedoborów tego minerału. Czym jest bor, jakie ma właściwości oraz kiedy warto stosować suplementy z tym pierwiastkiem?

Bor – historia i pochodzenie

Bor to pierwiastek chemiczny, zaliczany do grupy półmetali. W czystej formie po raz pierwszy został wyizolowany w 1808 roku, a doświadczenia tego dokonało jednocześnie trzech chemików Humphry Davy, Joseph Louis Gay-Lussac i Louis Jacques Thénard. W przyrodzie bor występuje tylko w formie związków chemicznych, a jego głównym źródłem jest boraks, nad którego działaniem powstało wiele kontrowersji. Boraks wykorzystywany był już w Chinach w 300 r naszej ery. W XVII wieku stosowany był w metalurgii jako topnik, jednak kilka lat temu temat niektóre kraje całkowicie zakazały jego używania w niektórych gałęziach przemysłu.

Bor to minerał, który jest niezbędny organizmom ludzkim i zwierzęcym do prawidłowego funkcjonowania. Choć naukowcy w dalszym ciągu pracują zarówno nad samym działaniem boru, jak i boraksu, istnieje dużo obiecujących doniesień, dotyczących jego właściwości. Zawarty w pokarmie bor jest wchłaniany przez jelita prawie w całości, a jego niedobór może mieć niekorzystne konsekwencje w postaci powolnego gojenia się ran i zaburzeń rozwoju kości. Bor można przyjmować wraz z pożywieniem, jak również postawić na suplementację. Pierwiastek ten znalazł zastosowanie w leczeniu i zapobieganiu niektórym schorzeniom.

Bor – występowanie

Bor znaleźć można w składzie wielu nieprzetworzonych roślin. Pojawia się on tam za sprawą boraksu, który występuje w nawozach mineralnych, skąd przedostaje się do roślin. Do najpopularniejszych źródeł boru zaliczamy:

• daktyle;
• rośliny strączkowe;
• bakalie;
• winogrona;
• gruszki;
• awokado;
• jabłka;
• brzoskwinie;
• miód;
• oliwki;
• otręby owsiane.

Stosując zbilansowaną dietę z odpowiednią zawartością warzyw i owoców w jak najmniej przetworzonej postaci, możemy codziennie uzupełniać niedobory boru w organizmie. W niektórych sytuacjach spożywanie suplementów z borem może okazać się uzasadnione, szczególnie jeżeli zależy nam na jego działaniu w kierunku prozdrowotnym i zapobieganiu lub leczeniu niektórych schorzeń. Co więcej, nie wszystkie osoby mogą spożywać powyższe produkty w formie nieprzetworzonej, ze względu na zalecenia dietetyczne. Tymczasem przy różnego rodzaju procesach, np. obróbce termicznej, ilość boru znacznie się zmniejsza i może okazać się, że jego ilości w organizmie będą zbyt małe, aby mogły spełniać swoje zadanie.

Bor – właściwości

Bor to bardzo ważny minerał, który wykazuje szerokie działanie na cały organizm człowieka. Opowiada za wiele procesów, przeprowadzanych w naszym ciele, między innymi:

• wpływa korzystnie na pamięć i koncentrację;
• zmniejsza reakcje alergiczne;
• łagodzi objawy menopauzy;
• sprzyja sprawniejszemu usuwaniu toksyn z organizmu;
• wspiera budowę tkanki mięśniowej;
• sprzyja lepszej pracy układu odpornościowego;
• wspomaga gojenie się ran;
• wspomaga mineralizację kości;
• wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu nerwowego;
• poprawia przyswajanie witaminy D;
• reguluje pracę układu hormonalnego.

Dodatkowo bor wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, grzybobójcze i przeciwwirusowe. Skutecznie usuwa nadmiar fluoru, przeciwdziałając jego nadmiernemu gromadzeniu się w organizmie. Bywa wykorzystywany w terapii leczenia stanów zapalnych i chorób stawów, wspiera walkę z nadwagą i otyłością, może zapobiegać chorobom układu krążenia i zmniejsza ryzyko rozwoju osteoporozy. Dieta bogata w bor może hamować procesy starzenia się skóry.

Zastosowanie boru szerokie jest nie tylko w medycynie. Pierwiastek ten stosowany jest do produkcji różnego rodzaju konserwantów, dezynfektyków czy środków owadobójczych, a także półprzewodników oraz pewnych elementów reaktorów jądrowych.

Bor to pierwiastek o dużym znaczeni biologicznym. U roślin pełni rolę wspomagającą w transporcie istotnych związków organicznych, co sprzyja ich zdrowemu wzrostowi. Jeżeli boru w roślinie jest zbyt mało, może to doprowadzić do zahamowania wegetacji i wystąpienia schorzeń, takich jak zgorzel czy sucha zgnilizna.

Bor – działanie i stosowanie

Bor to pierwiastek, który niezbędny jest komórkom człowieka i wpływa w dużym stopniu na poprawne działanie całego organizmu. Składnik ten między innymi pomaga zachować integralność i wpływa na prawidłowe przekazywanie sygnałów między komórkami. Jest on niezbędny do utrzymania w dobrym stanie stawów i kości, a także sprzyja wchłanianiu cennych składników odżywczych. Ze względu na swoje szeroki właściwości, bor znalazł zastosowanie w profilaktyce i leczeniu niektórych dolegliwości.

Bor a układ nerwowy

Badania naukowe dowiodły, że przy zbyt małej ilości boru w organizmie człowieka, dochodzi do zmniejszenia aktywności elektrycznej mózgu. U ludzi skutkuje to objawami w postaci pogorszenia koncentracji i skrócenia czasu, przez który dana osoba jest w stanie utrzymać uwagę. Może to mieć wpływ na jakość pracy umysłowej i procesy uczenia się. Przy niedoborach boru osłabieniu ulega także pamięć krótkotrwała oraz zręczność i koordynacja. Istnieją przypuszczenia, iż bor może mieć duże znaczenie dla stabilizacji struktury błony komórkowej neuronów.

Wpływ boru na stawy i układ kostny

Rola boru w utrzymaniu dobrej kondycji układu kostnego jest bardzo duża. Pierwiastek ten odgrywa istotną funkcję w procesie osteogenezy. Badanie przeprowadzone na kobietach w trakcie menopauzy, wykazało, że suplementacja borem zmniejsza wydalanie wapnia. Zostało udowodnione, iż bor wpływa na produkcję i aktywność hormonów steroidowych oraz wykorzystanie witaminy D, co przedkłada się na zmniejszenie utraty wapnia z kości. Testy przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły natomiast, iż niedobór boru może utrudniać gojenie się złamań.

Jeżeli chodzi o wpływ boru na stawy, udowodniono, że zawartość boru w tkance kostnej i mazi stawowej jest mniejsza u osób, cierpiących na zapalenie stawów, niż u osób zdrowych. Szacuje się więc, że bor może być stosowany zarówno w profilaktyce, jak i terapii stanów zapalnych stawów.

Artretyzm

Metoda dr Rexa Newhmana zakłada leczenie artretyzmu przy pomocy boru. W latach 60 XX wieku wspomniany naukowiec sam zaczął cierpieć na artretyzm, a na poziomie swoich badań odkrył, że bor zwiększa metabolizm wapnia w kościach. Zaczął więc każdego dnia przyjmować bor, a po ok. 3 tygodniach systematycznej terapii zauważył, że ból i obrzęk znacznie się zmniejszyły. Dr Newnham chciał rozszerzyć stosowanie boru w terapii artretyzmu, jednak spotkał się z niechęcią firm farmaceutycznych, które nie były zainteresowane zwiększeniem sprzedaży środka tańszego, niż tradycyjne leki na tę chorobę. Newhman mimo wszystko w dalszym ciągu stosował bor, a przeprowadzone przez niego badania dowiodły, że kości osób, dotkniętych artretyzmem zawierają jedynie ok. 50% boru, który niezbędny jest do utrzymania ich w dobrej kondycji. Przy systematycznym uzupełnianiu tego pierwiastka kości stają się znacznie twardsze, a stawy bardziej elastyczne.

Osteoporoza

Jedną z głównych przyczyn osteoporozy jest zbyt mała ilość wapnia w kościach. Choroba ta jest dość powszechna, zwłaszcza u osób starszych i to ona odpowiada za większość złamań kości. Zwiększając ilość boru, który zmniejsza usuwanie wapnia z kości, można skutecznie wpłynąć na poprawę ich gęstości i znacznie je wzmocnić. Tym samy zmniejsza się nie tylko ryzyko złamań, ale też rozwoju osteoporozy.

Wpływ boru na gospodarkę hormonalną

Badania wykazały, iż bor może mieć istotny wpływ na gospodarkę hormonalną zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Badania, przeprowadzone na grupie zdrowych panów wykazało, iż przyjmowanie boru w dawce 6 mg na dobę przez tydzień, skutkowało znacznym wzrostem powolnego testosteronu. Podobne badanie, trwające dłużej, ale przy suplementacji mniejszej dawki, nie pokazało takiego wyniku. Mimo wszystko szacuje się, że suplementowanie boru w odpowiednich dawkach może przyczynić się do wzrostu produkcji testosteronu u mężczyzn.

Niektórzy naukowcy zalecają suplementację boru kobietom w trakcie menopauzy, gdyż udowodniono, iż minerał ten może wpływać na wzrost poziomu estrogenu w surowicy krwi. Co więcej, badania wykazały, że bor może też zwiększać wrażliwość organizmu na estrogen. Wynika to ze zdolności tego pierwiastka do wiązania i wzmacniania receptora estrogenowego beta.

Bor a tarczyca

Jest to mniej znana właściwość boru, a tymczasem minerał ten może przyczynić się do utrzymania zdrowej tarczycy. Jak to się dzieje? Niedobór tego pierwiastka wpływa bowiem na nadczynność przytarczyc, sprawiając, że zaczynają one wydzielać zbyt duże dawki hormonu polipeptydowego, co z kolei powoduje podniesienie poziomu wapnia we krwi, poprzez uwolnienie go z kości i zębów. Efekt jest taki, że w miejscach, w których odpowiedni poziom wapnia jest wymagany, zaczynają pojawiać się jego niedobory. Z tej przyczyny może dojść do rozwoju takich problemów jak próchnica czy zapalenie stawów. Wraz z tym pojawia się zwapnienie tkanek miękkich oraz gruczołów dokrewnych, co może stanowić przyczynę chorób jajników, a także innych schorzeń, takich jak miażdżyca, kamica nerkowa czy skurcze mięśni. Szacuje się, że bor na tarczycę może działać podobnie jak jod, a więc wspomaga jej funkcjonowanie.

Bor w zapobieganiu kandydozie

Candida w normalnych warunkach nie wykazują szkodliwego działania na organizm. Te owalne kolonie drożdży występują w ludzkim ciele naturalnie, jednak kiedy zostają wystawione na działanie stresorów (czynników stresujących), zaczynają się przekształcać i gwałtownie mnożyć, co sprawia, że mogą stać się groźne dla zdrowia. Boraks i kwas borowy hamują rozmnażanie tych grzybów oraz ich przekształcanie, a systematyczne dostarczanie boru wraz z magnezem może spowodować inaktywację Candida.

Bor a stosunek wapnia do magnezu

Bor ma dość duże znaczenie w roli regulatora błon komórkowych, jeżeli chodzi o przepływ komórkowy wapnia i magnezu. Istnieje bowiem związek między ilością wapnia i magnezu w organizmie. Skurcze mięśni powstają, gdy wapń przenika do komórek, a rozluźniają się, kiedy jest on z nich wypompowywany, wtedy jego miejsce zajmuje magnez. To zjawisko nazwać można „komórkową pompą”, wymagającą sporej energii do usuwania wapnia z komórek. Jeżeli komórki nie otrzymają odpowiedniej ilości energii, może dojść do tego, że wapń zacznie się w nich gromadzić. Wtedy dochodzi tylko do częściowego rozluźnienia mięśni i powstania sztywności, częstych skurczów oraz ograniczonej cyrkulacji krwi i limfy. Jeżeli problem nie zostanie szybko rozwiązany, stan danej osoby może się pogorszyć, ponieważ więcej wapnia przemieści się z kości do tkanek miękkich i może zostać gromadzony w komórkach nerwowych, co z kolei spowoduje wadliwą transmisję sygnałów przez nerwy. Jeżeli nadmiar wapnia dostanie się do soczewek oczu, może być to przyczyną rozwoju zaćmy. Jeżeli gruczoły wydzielania wewnętrznego ulegną zwapnieniu, spadnie produkcja hormonów, a to może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania wszystkich innych komórek w ciele. Nadmiar wapnia powoduje także wewnątrzkomórkowy niedobór magnezu, a przecież magnez pełni wiele funkcji w organizmie, między innymi jest niezbędny do aktywacji nieomal 300 enzymów. Nadmiar wapnia uszkadza błony komórkowe i może prowadzić do spowolnienia wchłanialności składników odżywczych. Jeżeli boru w komórkach jest zbyt mało, następuje spowolnione uwalnianie wapnia, a więc do komórek dostają się większe jego ilości, które nie mogą zostać wyparte przez magnez. Suplementację boru zaleca się przede wszystkim osobom starszym, u których problemy z osadzaniem się wapnia w tkankach występują częściej.

Niedobór boru – objawy

Objawy niedoboru boru nie zawsze są oczywiste i mogą wskazywać także na inne problemy zdrowotne, a więc zaleca się, aby, w przypadku pogorszenia samopoczucia, skonsultować się z lekarzem w celu określenia dokładnej przyczyny problemu.

Wśród objawów niedoboru boru wyróżniamy:

• ból w obrębie kości, mięśni i stawów;
• demineralizację kości;
• niski poziom witaminy D i wapnia w organizmie;
• osteoporozę;
• skurcze mięśni;
• nagłe pogorszenie koordynacji ruchowej;
• choroby zwyrodnieniowe stawów;
• pogorszenie pamięci i koncentracji;
• apatię, zmęczenie;
• u dzieci i młodzieży zahamowanie wzrostu.

Niedobory boru zdarzają się rzadko, gdyż w diecie większości osób spożywa się odpowiednie ilości tego składnika, a więc do powstawia powyższych, skrajnych objawów dochodzi sporadycznie.

Suplementacja boru – dla kogo?

Suplementacja boru zalecana jest w przypadkach:

• zbyt wysokiego stężenia „złego” cholesterolu LDL we krwi;
• niskiego poziomu wapnia;
• osteoporozy.

Zalecaną bezpieczną dawką boru dla osoby dorosłej jest 20 mg. Pierwiastek ten jest dość szybko usuwany z organizmu. Stawiając na suplementy z borem, należy przestrzegać zaleceń producenta, dotyczących stosowania produktu. Trzeba też pamiętać, że suplement diety powinien być stosowany jedynie w celach wspomagających i może zastępować zdrowego, zbilansowanego sposobu żywienia.

Ciekawostką jest, że w tradycyjnej kuchni francuskiej można dostarczyć organizmowi aż 36 mg boru na dobę.

Bor – przeciwwskazania i skutki uboczne

Nie każdy powinien przyjmować bor w postaci suplementów. U niektórych osób większe dawki tego minerału mogą wywołać skutki uboczne w postaci:

• stanów zapalnych i łuszczenia skóry;
• drażliwości;
• drgawek;
• drżenia mięśni;
• ogólnego osłabienia;
• bólów głowy;
• obniżenia nastroju;
• biegunek;
• wymiotów.

Suplementacji borem nie zaleca się:

• kobietom w ciąży i matkom karmiący, (brak dostatecznych danych, dotyczących bezpieczeństwa suplementacji w podanych stanach);
• przy stanach chorobowych tzw. hormonowrażliwych, np.: rak piersi, macicy, jajnika, endometrioza, mięśniaki macicy – brom może spowodować pogorszeniu stanu pacjentki;
• w przypadku dolegliwości, związanych z nerkami (brom może dodatkowo je obciążyć.

Bor jest usuwany z organizmu w krótkim czasie, dlatego trudno jest go przedawkować. Teoretycznie o zażyciu większej niż bezpieczna dawki suplementu mówi się po spożyciu ponad 100 mg boru.

Bor – dawkowanie

W badaniach naukowych wykorzystuje się zazwyczaj suplementację w ilości 3 mg boru dziennie. Nie zaleca się przekraczania 15 – 20 mg boru na dobę.

Dla zwiększenia efektów suplementacji borem w celu mineralizacji kości zaleca się łączenie minerału z:

• wapniem;
• korzeniem Maca.

Bor przyjmowany w celu regulacji układu hormonalnego, najlepiej przyjmować wraz z:

• buzdygankiem naziemnym;
• dzięglem chińskim;
• szafranem.

Odpowiednie dawkowanie suplementu jest bardzo ważne dla uzyskania jego najwyższej skuteczności, przy jednoczesnym zachowaniu pełnego bezpieczeństwa.

Bor – cena i gdzie kupić?

Suplementy diety z borem najczęściej dostępne są w postaci kapsułek lub proszku. W sprzedaży znaleźć możemy także boraks, który wykorzystywany bywa w różnych gałęziach przemysłu. Cena kapsułek z borem różnić się może w zależności od producenta, wagi opakowania, jak również ilości ekstraktu z boru na dawkę. Zazwyczaj jedno opakowanie kapsułek z borem kosztuje od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych.

Suplementy z borem znajdziemy w aptekach, jak również sklepach z produktami eko czy punktach, oferujących suplementy diety, w tym produkty dla sportowców.

Bor – podsumowanie

Bor to jeden z mniej popularnych minerałów, który jednak pełni ważne funkcje w organizmie człowieka. Występuje on w większości produktów roślinnych, dlatego prowadzenie diety bogatej w bor nie powinno być trudne. Mimo wszystko istnieją sytuacje, w których suplementacja tego składnika może okazać się niezbędna.

Bor ma bardzo duże znaczenie dla stawów, jest niezwykle ważny w gospodarce wapniowej, zwiększa bowiem uwalnianie wapnia i zmniejsza ryzyko jego osadzania się w tkankach. Bor pełni także istotną rolę w regulowaniu gospodarki hormonalnej, szczególnie hormonów płciowych, ale też hormonów tarczycy. Jego niedobory mogą skutkować pogorszeniem koordynacji ruchowej, demiralizacją kości, zmęczeniem, pogorszeniem koncentracji. Długotrwały ubytek boru w organizmie zwiększa także ryzyko rozwoju osteoporozy.

Choć bor nie jest tak powszechnie stosowany w suplementach, jak magnez, to jednak warto znać jego właściwości i wiedzieć, dlaczego należy zadbać o jego uzupełnianie. Minerał ten wspomaga ogólną kondycję organizmu i może zapobiegać niektórym chorobom, jego znaczenie dla zdrowia jest więc dość szerokie. Na szczęście suplementy z borem są dostępne w wielu aptekach i sklepach z preparatami prozdrowotnymi, co oznacza, że w przypadku niedoborów, każdy ma możliwość jego uzupełnienia. Inne dane i właściwości na temat boru dostępne są pod adresem https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-894/boron oraz na https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4712861/ pod którym opublikowano również badania.